Η Ενέργεια, Εμείς και τα Κτίρια

Του δρος Πάνου Κοσμόπουλου*

Είναι φυσιολογικό όταν αγωνίζεσαι για την επιβίωση και τα χαράτσια, το ενδιαφέρον σου, π.χ., για τα φωτοβολταϊκά να μηδενίζεται, και να νοιάζεσαι ελάχιστα έως καθόλου για το ποιες εταιρείες θα εκμεταλλευτούν τον ήλιο και τα κοιτάσματα της χώρας μας, καθώς και το ποιοι θα βρίσκονται πίσω απ’ αυτές τις εταιρείες. Ομως… ίσως αυτά τα θέματα να βρίσκονται πίσω από τα όσα περνάει σήμερα η χώρα.

Υπήρξαμε σπάταλοι σε ό,τι απλόχερα μας πρόσφερε ο πλανήτης μας. Ηδη η καμπάνα είχε χτυπήσει από το 1972, με την έκδοση της μελέτης «Τα όρια της Ανάπτυξης», που προέβλεπε δυσοίωνο μέλλον αν συνεχιστούν οι ίδιοι ρυθμοί.

Παρ’ όλα αυτά, επιστήμονες με περιβαλλοντική συνείδηση αλλά και απλοί προβληματισμένοι άνθρωποι, με αφορμή την πρώτη πετρελαϊκή κρίση (1972-3), στράφηκαν στη δημιουργία κτισμάτων αλλά και οικισμών, που θα μπορούσαν να ελαχιστοποιούν τόσο την απαιτούμενη ενέργεια, όσο και τις απορρίψεις προς το περιβάλλον, με την προσπάθεια χρήσης και εκμετάλλευσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ηλιακοί συλλέκτες για ζεστό νερό, ανεμογεννήτριες για παραγωγή ηλεκτρισμού και δειλά δειλά κάποια φωτοβολταϊκά που έως τότε υπήρχαν στα διαστημόπλοια, έκαναν την εμφάνισή τους σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Και βέβαια, πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός πως από εκείνη την περίοδο, οι μεγάλες εταιρείες που διαχειρίζονται το πετρέλαιο και τα προϊόντα του, άρχισαν να επενδύουν τεράστια κεφάλαια στην έρευνα για τις ΑΠΕ, έχουν εδώ και δεκαετίες έτοιμη τη γραμμή άμυνας (τα νέα προϊόντα ΑΠΕ), που προφανώς όμως δεν θα βγουν στην αγορά, μέχρι που η εκμετάλλευση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου να γίνει ασύμφορη - γι’ αυτούς.

Εξω από το Λονδίνο, υπάρχει ο οικισμός BED-ZED, ο οποίος λειτουργεί με τον μέγιστο δυνατό οικολογικό τρόπο. Παίρνει ενέργεια από τον ήλιο και τον άνεμο, ελαχιστοποιεί και εκμεταλλεύεται τα απορρίμματά του, αποτελείται από κτίρια που χρησιμοποιούν οικολογικά υλικά, και εκμεταλλεύονται τον προσανατολισμό τους. Το ίδιο μπορούμε να δούμε και στο Freibourg της Γερμανίας. Πάλι ένας ολόκληρος οικισμός, με εκμετάλλευση των ΑΠΕ και ιδιαίτερα των φωτοβολταϊκών για παραγωγή ηλεκτρισμού, και ελαχιστοποίηση των απορρίψεων στο περιβάλλον.

Μπορούμε να επιτύχουμε εντυπωσιακά αποτελέσματα όταν σχεδιάζουμε ένα κτίριο, ή ομάδες κτιρίων. Μπορούν να ληφθούν υπόψη όλα τα αναγκαία στοιχεία: ο προσανατολισμός, το έδαφος και η κλίση του, το μικροκλίμα της περιοχής, ο ηλιασμός και ο σκιασμός, η βλάστηση, η χρήση του κτιρίου κ.ά., και αντίστοιχα θα προταθούν: η μορφή του όγκου του κτιρίου, η θέση και η διαστασιολόγηση των ανοιγμάτων, η επιλογή των υλικών μόνωσης και κατασκευής, η διάταξη των χώρων, η προστασία από ήλιο και άνεμο, κλπ. Οπως έχει καταδειχθεί, ήδη με τα παραπάνω, αν μελετηθούν σωστά εξαρχής, μπορούμε να πετύχουμε εξοικονόμηση ενέργειας έως και 60%. Επιπλέον, έχουμε τη δυνατότητα να ενσωματώσουμε στο κτίριο συστήματα εκμετάλλευσης ΑΠΕ: Ηλιακούς θερμοσίφωνες, Φωτοβολταϊκά και Ανεμογεννήτριες για παραγωγή ηλεκτρισμού, εκμετάλλευση γεωθερμίας για θέρμανση/δροσισμό, καθώς και συνδυασμούς τους.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινήθηκαν επιτέλους και στη χώρα μας τόσο τα οικονομικά προγράμματα «Εξοικονομώ», όσο και η υποχρεωτική εφαρμογή του Κανονισμού ΚΕΝΑΚ. Εχει ήδη αποδειχθεί ότι ένα κτίριο σχεδιασμένο με βάση τις αρχές του Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού που προαναφέραμε, πετυχαίνει άριστη κατηγορία στα σχετικά λογισμικά μοντέλα, όπως π.χ. στο Κ-Eco.

Επειδή πάντοτε έρχεται το ερώτημα, «καλά όλα, σωστά, αλλά πόσο κοστίζουν;» λέω για παράδειγμα πως όταν δίδασκα φωτοβολταϊκά πριν από 8 χρόνια, για μια μέση κατοικία η απόσβεση γινόταν σε 25 έτη. Φέτος, με τις τρέχουσες τιμές, η απόσβεση προβλέπεται σε 6,5 έτη. Κατά μείζονα λόγο θα συμφέρει η στροφή στις ΑΠΕ, όταν η χώρα μας αποφασίσει να ενισχύσει τη χρήση τους με επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ε.Ε.

Ηδη με τον αυτόνομο πιλοτικό οικίσκο ZED-KIM στην Ξάνθη, αποδείξαμε πως μια μέση κατοικία μπορεί να καλύψει το 70% των αναγκών της από ΑΠΕ, ακόμα και στο κλίμα της Βόρειας Ελλάδας. Και νομίζω πως είναι ντροπή μας να μην προχωράμε σ’ αυτήν την κατεύθυνση, όταν χώρες με λιγότερη ηλιοφάνεια και ανέμους στήνουν όχι μόνον κτίρια, αλλά οικισμούς ολόκληρους με απόλυτη εκμετάλλευση των ΑΠΕ και σεβασμό του περιβάλλοντος με ανακύκλωση και εκμετάλλευση αποβλήτων και απορριμμάτων. Ας στραφούμε σε ό,τι απλόχερα μας προσφέρει ο τόπος μας.

* Ο δρ Πάνος Κοσμόπουλος είναι αν. καθηγητής ΔΠΘ, διευθυντής Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΔΠΘ.

(από την εφημερίδα "Καθημερινή") 

Του δρος Πάνου Κοσμόπουλου

www.energia.gr